АРЫН’ЯКСКАЯ КУЛЬТУРА
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
АРЫН’ЯКСКАЯ КУЛЬТУРА - археалагічная культура ранняга этапу позняга палеаліту. Названа па раскопках у пячоры Арын’як (Aurignac) у дэпартаменце Верхняя Гарона (Францыя). Упершыню вылучана напачатку XX ст.
Касцяная флейта
Арын’якская культура ў вузкім сэнсе слова распаўсюджана ў Францыі, дзе яна датуецца радыёвугляродным метадам 33000-19000 гадоў да н. э., змяняе мусцьерскую культуру, суіснуе з перыгорской і змяняецца салютрэйскай культурай.
Існуюць розныя версіі паходжання арын’якскай культуры:
1. з предарын’яка (блізкаўсходняга варыянту мусц’е)
2. з мусц’е Ла-Кіна Арын’якская культура ў шырокім сэнсе слова прадстаўлена ў шэрагу краін Заходняй і Цэнтральнай Еўропы.
Для Арын’якскай культуры характэрны крэмневыя пласціны з рэтушшу і выманнямі па краях, скрабкі, нуклевідныя прылады, даволі развітая апрацоўка косткі (у прыватнасці, касцяныя наканечнікі дзід з рассечанай падставай), рэшткі доўгачасовага жылля і адносна развітае выяўленчае мастацтва.
Тым часам пачынаюць з'яўляцца першыя творы першабытнага мастацтва, якімі з'яўляюцца схематычныя контурныя малюнкі звярыных галоў, звычайна выкананыя на вапняковых плітах, знойдзеныя ў пячорах Францыі Ла Ферасі.
Таксама цікавыя рэльефы, высечаныя на плітах вапняка, знойдзеныя ў пячорах Ласель у Францыі. На адной з такіх пліт намаляваны паляўнічы, які кідае дзіду, на іншых - жанчыны, астатнія ж заняты малюнкамі звяроў, на якіх палююць.
Носьбітамі арын’якскай культуры былі краманьёнцы. Людзі арын’якскай культуры жылі ва ўмовах халоднага клімату. Палявалі на маманта, дзікага каня, паўночнага аленя, шарсцістага насарога.
У гэту эпоху ўпершыню з'яўляецца сталае зімовае супольнае жыллё. Існаванне іх даказана раскопкамі зробленымі савецкімі археолагамі П. П. Ефіменка і С. Н. Замяціным у канцы 20-х і ў 30-х гг. XX ст.
Прылады
Арын’якскія скрабкі
Дзюфурскі скрабок
Касцяны наканечнік
Антрапалагічнае аблічча Арын’якцы на тэрыторыі сучаснай Францыі мелі еўрапеоідную (краманьёнскую) знешнасць. Аднак, маюцца знаходкі культур неандэртальцаў, якія дасягнулі такой тэхнікі выраба прылад, якой дасягнулі насельнікі пячоры Арын’як.
Крыніца: http://www.goldentime.ru/hrs_catalogue_site.htm
El Castillo Cave, Spain, 40.000±2000 год – прылады арыньяка.
Mladec, CZ, 40.000 год – H. sapiens і прылады арыньяка.
Vogelhard, Germany, C14 30–36.000 год – прылады арыньяка, статуэткі са слановай косткі.
Geißenklösterle, Germany, C14 30–34.000 год – прылады арыньяка, статуэткі са слановай косткі - мядзведзь, мамант, рэльеф антрапаморфнай істоты і інш.
Hohle Fels, Germany, C14 30–33.000 год – прылады арыньяка, статуэткі са слановай косткі – галава каня, чалавек-леў і качка.
Höhlenstein–Stadel, Germany, 31–32.000 год (РУ-метад), 37.000 год (метад TL) – прылады арыньяка, статуэтка чалавека-коткі са слановай косткі.
Cro-Magnion, France, 30.000 год - скальны падстрэшак у Дардоні, дзе ў 1868 г. былі ўпершыню выяўлены рэшткі
Homo sapiens, залегаўшыя ў гарызонце, які змяшчаў верхнепалеалітычныя прылады.
Krems, Stratzing, Austria, C14 20–32 000 год – Арыньяк, жаночая статуэтка. Ust–Karakol (Усть-Каракол), Алтай, Усходняя Сібір, Расія, 35.100±2850 гадоў - прылады арыньяка.
Chauvet Cave, France, 32.400±720 год – самы ранні зарэгістраваны еўрапейскі жывапіс (па 14С), 31.390-32.600±420/490 год, арыньяк.
Cosquer Cave, France, 27–28.000 год – пячорны жывапіс, арыньяк.
Arcy-sur-Cure, Grande Grotte, France, 26–28.000 год – размаляваныя охрай косткі, арыньяк.
Gargas Cave, France, 26.900 год – арыньяк