ПЯЧОРА ДЗЯНІСАВА
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Турысты поруч Дзянісавай пячоры
ДЗЯНІСАВА ПЯЧОРА - прыродны і археалагічны помнік. Размешчана ў Саланешэнскім раёне Алтайскага краю. Дзянісава пячора з'яўляецца таксама важным турыстычным аб'ектам.
Месцазнаходжанне
Пячора размешчана ў правым борце даліны ракі Ануй у 6 км ніжэй па плыні ад сяла Чорны Ануй, у 1,8 км ніжэй яе левага прытоку - р. Каракол і ў 40 км ад раённага цэнтра Саланешнае Алтайскага краю. Вышыня над узроўнем мора 670 м, над сучасным узроўнем ракі - 28 м.
Уваход у пячору экспануецца на паўднёва-заходнюю і заходнюю часткі падножжа гары Хваёвай (Бабкі) у складзе Ануйскага хрыбта. Пячора гарызантальнага тыпу, з шырокім уваходам, размешчаная блізка да вады - на працягу шматлікіх тысячагоддзяў служыла надзейнай хованкай для людзей і жывёл.
Пячора лёгка даступная чалавеку, не меўшаму адмысловай спелеалагічнай ці альпінісцкай падрыхтоўкі, што спрыяе вялікай папулярнасці аб'екта ў турыстаў. Пляц пячоры 270 квадратных метраў, даўжыня 110 метраў. Найвялікую цікавасць для археолагаў уяўляе перадуваходны грот.
Уваход у яго авальнай формы, памеры ў сярэднім 32?7 м, ён мае паўднёва-заходнюю экспазіцыю. Шырыня і вышыня па меры выдалення ад перадуваходнай часткі павялічваюцца і ў найболей шырокай яго частцы складаюць прыблізна 10-11 м. Грот мае некалькі адгалінаванняў, два з якіх з'яўляюцца непасрэдным працягам пячоры.
У верхняй частцы грота знаходзіцца скразная адтуліна дыяметрам ледзь больш 1 метра. Дзякуючы яму цэнтральная, найболей шырокая і зручная частка грота асветлена, гэта адтуліна таксама забяспечвае ўзімку выдатную дымавую цягу.
Грот на працягу ўсяго года застаецца сухім, хоць тэмпература паветра блізкая да вонкавай. Ён заўсёды быў добрым натуральным сховішчам для чалавека і жывёл, абаронай ад ветра і дажджу.
Этымалогія назвы
Існуюць дзве версіі адносна назвы пячоры. Паводле першай, у канцы XVIII стагоддзя ў пячоры пасяліўся святы старац-старавер Дзіянісій, які вёў адшэльніцкі лад жыцця.
Паводле іншай, непадалёк ад пячоры былі ўгоддзі пастуха Дзяніса, які хаваўся тут падчас непагадзі. У карэннага насельніцтва (алтайцы) пячора носіць назву Аю-Таш (Мядзведжы камень).
Гісторыя вывучэння
Выгляд з Дзянісавай пячоры на даліну ракі Ануй
Звесткі пра дзянісавую пячору сустракаюцца ужо ў выданнях XIX стагоддзя: пра пячору, як не ўяўляўшым ніякай цікавасці аб'екце, пісаў місіянер В. І. Вярбіцкі.
У 1926 годзе падчас вандравання па Алтаі пячору наведаў выбітны рускі мастак і археолаг Н. К. Рерых. Для археалогіі пячора была адкрыта ў 1977 годзе Мікалаем Овадавым, якім былі закладзены два першых выведкавых шурфа і зроблены абмеры пячоры.
У 1978 годзе пячору агледзела група археолагаў на чале з акадэмікам А. П. Акладнікавым. У 1982 годзе прынята рашэнне пачаць комплекснае даследаванне помніка сіламі ІІФІФ з АН СССР. З таго моманту і па цяперашні час у пячоры праводзяцца археалагічныя раскопкі.
Зблізку пячоры створаны стацыянарны археалагічны лагер інстытута археалогіі Сібірскага аддзялення РАН.
Вынікі даследаванняў
Пры раскопках пячоры выяўлена больш 20 культурных пластоў розных эпох.
Сабрана больш 80 000 экспанатаў, якія захоўваюцца ў музеях Новасібірска, Бійска, у школьных музеях Чорнага Ануя і Саланешнага. Гэта прылады працы, прадметы узбраення, упрыгожванні, рэшткі жывёл і раслін.
Да цяперашняга часу ў адкладах цэнтральнай залы выяўлены рэшткі не меней 117 відаў плейстацэнавых жывёл (карсак, стэпавы тхор, малы пячорны мядзведзь, пячорная гіена, шарсцісты насарог, плейстацэнавы асёл, як, першабытны бізон, дзерэн, сайга, архар, дзікі конь, чырвоны воўк, марал), а таксама тундратаежных відаў (пясец, гарнастай).
Дзякуючы раскопкам высвятлілася, што тысячы гадоў назад перадгор'і Алтая былі зонай шырокалісцевых лясоў: тут раслі дуб, граб, манчжурскі арэх і нават паўночныя віды бамбука.
У гэтай пячоры ўжо каля 280 000 гадоў назад пачалі жыць неандэртальцы[1]. Раскопкі Дзянісавай пячоры дазволілі ўпершыню усталяваць строгую храналагічную паслядоўнасць развіцця і змены старажытных культур ад эпохі ранняга неаліту да этнаграфічнай сучаснасці.
Выкарыстанне пячоры старажытнымі насельнікамі Алтая
Прадстаўнікі афанасьеўскай культуры (IV-III тыс. да н. э.) выкарыстоўвалі пячору як сховішча для пастухоў і скаціны.
Для утрымання скаціны у пячоры адгароджвалі непатрэбныя нішы і гроты. Пастухі харчаваліся галоўным чынам мясам дзікіх жывёл, мяса авечак са статка елі, калі паляванне было няўдалым. Пра гэта сведчаць выяўленыя наканечнікі стрэл і дроцікаў. У керамічных пасудзінах, аскепкі якіх знойдзены ў вялікай колькасці, захоўвалі вадкасці і рыхтавалі ежу.
Каменныя прылады, патрэбныя для разроблівання туш і апрацоўкі шкур, выраблялі тут жа - захаваліся адыходы вытворчасці. Захаваліся і іншыя рэчы, згубленыя афанасьеўскімі пастухамі: бронзавы нож, кельт, касцяныя зашпількі, падвескі, пасудзіны, якія ўжываліся як тлушчавыя лямпы.
Мала вывучаны характар выкарыстання пячоры носьбітамі культуры эпохі развітай бронзы.
Для скіфскага часу характэрны магутныя культурныя адклады, што паказвае на працяглае знаходжанне чалавека ў пячоры. Пячора выкарыстоўвалася імі ў якасці сховішча харчоў - мяса, збожжа і малочнай ежы, бо тут захоўвалася досыць нізкая тэмпература.
Пячору выкарыстоўвалі таксама гуны і цюркі, у тым ліку - для абрадавых цырымоній.
Цікавыя факты
- Нягледзячы на тое, што людзі жылі ў пячоры на працягу сотняў тысяч гадоў, за час раскопак да 2008 года ва ўсіх культурных пластах знойдзена ўсяго 2 зуба сталага чалавека.
- Цікавай знаходкай з'яўляюцца падвескі са шкарлупіны страусінага яйка. Магчыма, хтосьці прывёз іх сюды для сваёй умілаванай са старажытнай "турыстычнай паездкі" ў цяплейшыя краі.
- У пячоры былі знойдзены прылады працы, зробленыя з вельмі цвёрдага мінерала - горнага крышталя, і нават з метэарытнага жалеза.
Дзянісаўскі чалавек
У 2008 годзе у пячоры была знойдзена скамянелая фаланга пальца, меркавана дзіцяці. Са знойдзенай фалангі атрымалася выняць ДНК, паслядоўнасці якой дазволілі усталяваць, што рэшткі прыналежаць віду людзей, які ўяўляе адмысловую галіну ў эвалюцыі Homo і адрознаму ад неандэртальца і сучасных людзей.[2] Артыкул, прысвечаны гэтаму адкрыццю, быў апублікаваны ў часопісе Nature 24 сакавіка 2010 г. [3][4]
Нататкі 1. Адам и Ева жили на юге Африки
2. Человек из Денисовой пещеры оказался не сапиенсом и не неандертальцем
3. Идентифицирован новый вид человека?
4. Johannes Krause, Qiaomei Fu, Jeffrey M. Good, Bence Viola, Michael V. Shunkov, Anatoli P. Derevianko, Svante Pääbo. The complete mitochondrial DNA genome of an unknown hominin from southern Siberia // Nature. 2010. Advance online publication 24 March 2010
Спасылкі • Денисова пещера • ПАЛЕОГЕОГРАФИЯ ПАЛЕОЛИТА ДЕНИСОВОЙ ПЕЩЕРЫ • Находки в Денисовой пещере на Алтае могут перевернуть историю
Літаратура • Деревянко А. П., Молодин В. И. Денисова пещера. Новосибирск, 1994. Ч. I. — 262 с.
Крыніца — «http://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%94%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D0%B5%D1%89%D0%B5%D1%80%D0%B0&oldid=37680553»