ГЕРАДОТАВЫ НЕЎРЫ 

AДАМ БРЭМЕНСКІДЗЕІ АРХІБІСКУПАЎ ГАМБУРГСКАЙ ЦАРКВЫ

 (частка 2)

GESTA HAMMABURGENSIS ECCLESIAE PONTIFICUM

8. Да некаторых пор біскуп у Сконію не прызначаўся, толькі зрэдку клапаціліся пра гэты дыоцэз нейкія прышэльцы з іншых краін. Затым адразу дзвюма цэрквамі кіравалі зеландскі біскуп Хербранд і яго пераемнік Авакон. Нядаўна, па смерці Авакона кароль Свейн падзяліў сконскую вобласць на два біскупствы, дараваўшы першае з іх [-Лундэнскае (г. зн. Лундскае. - В. Р.) -] Хейнрыку, а другое [- Дальбойскае -] Егінону. Апошняга прызначыў архібіскуп. Хейнрык раней быў біскупам Оркад. Кажуць, што ў Англіі ён быў сакелларыем караля Кнуда, а перавязучы багацці апошняга ў Данію, праводзіў там жыццё ў роскашы. Акрамя таго распавядаюць, што Хейнрык меў згубную звычку п'янстваваць, так што задыхнуўся і лопнуў. Тое ж самае нам пэўна вядома і пра Авакона, і пра іншых. У супрацьлегласць ім Эгінон, быўшы мужам, дасведчаным у навуках, прытрымваючыся чысціні, накіраваў усе свае старанні на зварот язычнікаў. Гэты муж прыцягнуў да Хрыста мноства народаў, якія да таго часу каснелі ў шанаванні ідалаў, у прыватнасці і тых варвараў, што клічуцца плейканамі, і тых, што насяляюць на выспу Хульмо па суседству з готамі. Кажуць, што, пачуўшы яго пропаведзь, усе яны сталі ліць слёзы, выяўляючы гэтым раскаянне ў сваіх памылках, неадкладна разбілі ідалаў і добраахвотна пайшлі хрысціцца. А потым зрынулі багацці і ўсё, што ў іх было, да ног біскупа, неадступна патрабуючы, каб ён ганараваў іх і прыняў гэты даp. Але біскуп не пагадзіўся, а замест таго навучыў іх пабудаваць на гэтыя грошы цэрквы, карміць якія патрабуюць, выкупляць палонных - а такіх у тамтэйшых краях было шмат.

 Схолія 112. У Швецыі прапаведвалі Ліфдаг, Паппон, Отэнкар Старэйшы, Готэбальд... (далей нечытаема.-В. Р.).

9. Распавядаюць, што гэты высакародны муж, калі ў Сведыі адбыўся пераслед хрысціянства, часта наведваў скаранскую царква і іншых вернікаў, бо яны былі пазбаўлены пастара, дастаўляючы суцяшэнне тым, хто верыць у Хрыста, і цвёрда прапаведуючы слова Божае нявернікам. Там ён разбіў на кавалкі ўслаўлены малюнак Фрыккона. За такія свае дабрадзейнасці Эгінон, чалавек Божы, быў у вялікім гонары ў караля Даніі і пасля смерці Хейнрыка Тлустага атрымаў у кіраванне абодва сконскіх біскупствы: Лундонскае [Лундскае] і Дальбойскае. Сваю кафедру ён паставіў у Лундоне [Лундзе], І ў Дальбойе наказаў быць сталаму кананікату. Такім чынам, сумленна выконваючы свае абавязкі на працягу дванаццаці гадоў, прасветлы муж Эгінон, вярнуўшыся з граду Рымскага, адразу, як ён шчасліва дабраўся да хаты, адышоў да Хрыста. Ён і біскуп Фюна памерлі ў той жа год, калі скончыў свой шлях наш архібіскуп.

Схолія 113. Галоўны горад Сконіі Лумдона (Лунд) выдалены ад мора на такую ж адлегласць, як і ад Дальбойі.

Схолія 114. Гэтага фюнскага біскупа архібіскуп адхіліў ад пасады за крымінальнае злачынства... Рым... памёр (тэкст згублены.-В. Р.).

10. Зараз, калі ўяўляецца зручны выпадак, будзе дарэчным сказаць сёе-тое пра прыроду Балтыйскага мора. Я згадваў пра яго вышэй, выкарыстоўваючы складанні Эйнхарда, калі апісваў дзеі архібіскупа Адальдага. [Зараз жа] я пайду па такім шляху растлумачэнняў, пры якім тое, што Эйнхард абмалёўвае сцісла, я апішу для звестак нашых больш поўна. Ён піша: "Ад Заходняга акіяна на ўсход распасціраецца нейкі заліў". Гэты заліў мясцовыя жыхары завуць Балтыйскім, бо ён цягнецца праз вобласці скіфаў аж да Грэцыі на вялікую адлегласць накшталт пояса. Яго таксама называюць морам Варварскім, ці Скіфскімі водамі, таму што па яго берагах жывуць варварскія народы. Заходні акіян - гэта, гот, што рымскія пісьменнікі завуць Брытанскім. Ён абмывае Брытанію, якая цяпер клічыцца Англіяй, з захаду адрозніваецца велізарным памерам, страшны і небяспечны. З поўдня Заходні акіян прылягае да Фрызіі і той часткі Саксоніі якая ставіцца да нашага Гамбургскага дыоцэзу [На гэтым акіяне ляжыць невялікая выспа Хейлігланд, пра якую гаварылася вышэй.] На ўсходзе ён абмяжоўваецца абласцямі данаў, вусцем Балтыйскага мора і Нордманіяй, якая распасціраецца за Даніяй. На поўначы ж гэты акіян абмывае Аркадскія выспы і атачае зямны свет бязмежнымі абшарамі. У левай яго частцы размешчана радзіма скотаў Хібернія, якую цяпер называюць Ірланд, а справа ляжаць уцёсы Нордманіі, далей жа знаходзяцца выспы Ісланд і Гронланд, там пачынаецца акіян, званы Змрочным.

Схолія 115. Усходняе мора, мора Варварскае, мора Скіфскае ці Балтыйскае гэта адно і тое ж мора, якое Марцыян і іншыя старажытныя рымляне звалі Скіфскімі, ці Меатыйскімі, балотамі, гетскімі пустэльнямі ці скіфскім берагам. А мора гэта, пачынаючыся ад Заходняга акіяна і пралягаючы паміж Даніяй і Нарвегіяй, распасціраецца на ўсход на невядомую адлегласць.

11. Што ж дакранаецца слоў [Эйнхарда], што гэты заліў "распасціраецца на невядомую адлегласць", то гэта нядаўна пацвердзілася дзякуючы вынаходлівасці магутных мужоў Гануза Вольфа, дацкага намесніка, і караля нордманаў Харольда, якія распачалі спалучанае з вялікімі цяжкасцямі і небяспекамі для іх спадарожнікаў вандраванне дзеля даследавання велічыні гэтага мора, але вярнуліся, зламаныя і пераможаныя падвойнай небяспекай - бурамі і піратамі. Даны ж сцвярджаюць, што працягласць гэтага мора праверана не раз на досведзе шматлікімі. Па іх словах, некаторыя пры спрыяльным ветры за месяц дабіраліся з Даніі да Астрагарда Русіі. Эйнхард мяркуе, што шырыня гэтага мора "не перавышае ста міль, а ў шматлікіх месцах, як выяўляецца, нават менш". Гэта відаць [на прыкладзе] вусця названага заліва, уваход у які з акіяна паміж Алабургам, выступам Даніі, і ўцёсамі Нортманіі гэтак вузкі, што пад ветразямі можна лёгка перасекчы яго за ноч. Адзначанае мора, выходзячы за межы Даніі, шырока раскідваецца і зноў звужаецца, [пачынаючы] з краіны готаў, побач з якімі - вільцы. Адтуль жа, чым далей, тым яно становіцца шырэй.

Схолія 116. Даны-варвары называюць Русію Астрагардам, з-за таго што яна размешчана на ўсходзе і, як арашаемы сад, мае шмат усялякага дабра. Яе таксама завуць Хунгардам, бо першапачаткова там жылі хуны.

12 "Укруг гэтага заліва,- піша Эйнхард,-жывуць шматлікія народы. Паўночнае ўзбярэжжа і ўсе прылеглыя да яго выспы займаюць даны і свеоны, якіх разам мы называем Нортманнамі. На паўднёвым беразе жывуць склавы, хаісты і іншыя шматлікія плямёны, з якіх галоўныя - велатабы", што таксама клічуцца вільцамі. Данаў, свеонаў і іншыя плямёны, якія жывуць за Даніяй, франкскія гісторыкі ўсіх называюць нортманнамі, тады як рымскія гісторыкі завуць так гіпербарэяў, якіх Марцыян Капэла ўзнімае шматлікімі хваламі.

13. Такім чынам, у пачатку азначанага заліва, на паўднёвым яго ўзбярэжжы, побач з намі і аж да возера Сліі жывуць даны па назову юды. Адтуль пачынаюцца межы Гамбургскага архібіскупства, якія цягнуцца праз [вобласці] прыморскіх склаваў да ракі Пан -тут мяжа нашага дыёцэза. Адтуль аж да рэкі Одара жывуць вільцы і люцічы. За Одарам жа, наколькі нам вядома, жывуць памераны. Далей распасціраецца вельмі шырокая краіна паланаў. Кажуць, што яе межы датыкаюцца з каралеўствам Русія. Гэта краіна ўяўляе сабою апошнюю і caмую вялікую вобласць вінулаў, ёй і сканчаецца апісваемы заліў.

14. Калі ж рухацца да пачатку Балтыйскага мора з поўначы, перш-наперш сустрэнеш нортманаў, далей у вады выступае вобласць данов Сконія, а за яе мяжой аж да Біркі жывуць готы. Затым ляжаць велізарныя прасторы зямлі, якія засяляюць свеоны. Яны цягнуцца да Краю жанчын. Яшчэ далей-паміж жанчынамі і Русіяй,-кажуць, жывуць вісы, міры, ламы, скуты і туркі. Там, ізноў жа канец апісваемага заліва. Такім чынам, узбярэжжа гэтага мора з поўдня займаюць склавы, а з поўначы сведы.