ГЕРАДОТАВЫ НЕЎРЫ 

ГЕНАФОНД БЕЛАРУСАЎ

(частка 4)

ЗАКЛЮЧНАЕ СЛОВА.

Атрыманыя намі новыя дадзеныя пра беларускія папуляцыі дазволілі запоўніць "белую пляму" на генетычнай карце Ўсходняй Еўропы. Дзякуючы гэтаму, было выяўлена існаванне генетычнай агульнасці, якая займае шырокую тэрыторыю.

Па маркерах Y храмасомы пры параўнанні беларускіх папуляцый з папуляцыямі Усходняй, Заходняй, Паўночнай і Паўднёвай Еўропы, выяўлена генетычная агульнасць, якая ахоплівае тэрыторыю ад Польшчы да захаду Цэнтральнай Расіі, уключаючы Беларусь.(Г.А.: а дзе Нямеччына? Паміж сорбамі і беларусамі амаль што няма адрозненняў). На поўдні мяжа агульнасці праходзіць паміж арэалам беларусаў і ўкраінцаў (магчыма, вобласць ваганняў мяжы лесу і лесастэпу ў гістарычны перыяд), на паўночным усходзе - паміж беларусамі і паўночна-заходняй вобласцю рускага арэала. Агульнасць утворыць адзіны шчыльны кластар, які ўключае беларусаў, палякаў, рускіх паўднёва-заходніх абласцей (Белгарадскай, Варонежскай, Курскай, Арлоўскай абласцей), а таксама рускіх Цвярской вобласці (Г.А.: этнічныя беларусы).

Па чашчынях гаплагруп мтднк выяўлены адрозненні паміж паўднёвымі і паўночнымі беларусамі. Яны фармуюцца за кошт выяўленай своеасаблівасці паўночных беларусаў.

Па генаўстойлівасці да Сніду (CCR5del32) генафонд беларусаў адпавядае Еўразійскаму трэнду. Паміж беларускімі папуляцыямі назіраюцца адрозненні, якія адпавядаюць агульнаеўрапейскаму трэнду: падзенне чашчыні гена з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход.

 Па вялікай панэлі аўтасомных ДНК маркераў усе ўсходнія славяне ўваходзяць у адзін кластар Усходняй Еўропы.

Па вялікай панэлі класічных маркераў, як і па аўтасомных ДНК маркерам, усе ўсходнія славяне ўваходзяць у адзін кластар. Пры гэтым генетычныя адрозненні паміж беларускімі папуляцыямі невялікія: і паўднёвыя, і паўночныя беларусы ўваходзяць у адзіны кластар.

 Картаграфічны аналіз генафонду беларусаў паказаў, што асноўнай заканамернасцю беларускага генафонду з'яўляецца шыротная зменлівасць - паступовы пераход паміж паўночнымі і паўднёвымі папуляцыямі.

Параўнальны картаграфічны аналіз з іншымі генафондамі Еўропы паказаў, што беларускі генафонд уваходзіць у генетычную прастору і рускага генафонду, і генафонду Усходняй Еўропы. Пры гэтым генафонд беларусаў утрымлівае невялікую частку зменлівасці агульнага ўсходнеславянскага генафонду. Сфармулюем кароткія адказы на некаторыя пытанні гісторыі фармавання генафонду беларусаў.

1.1.Наколькі папуляцыі беларусаў генетычна падобныя паміж сабой?

Адрозненні паміж беларускімі папуляцыямі менш, чым адрозненні паміж украінскімі папуляцыямі і нашмат менш, чым адрозненні паміж рускімі папуляцыямі. Гэта значыць розныя папуляцыі беларусаў генетычна вельмі падобныя адзін на аднаго.

1. Наколькі генафонд беларусаў падобны на балтаў і наколькі - на славян?

Па бацькаўскай лініі адрознення беларусаў ад балтаў выяўлены вельмі відавочна - па гаплагрупам Y беларусы прыналежаць да круга усходніх і заходніх славян. Па матчынай лініі (гаплагрупы мтднк) беларусы ў роўнай ступені падобны і на балтаў, і на славян - як заходніх, так і ўсходніх, набліжаючыся толькі да паўднёвых і заходніх рускіх папуляцый. Можна выказаць гіпотэзы, што жаночая частка папуляцыі ўяўляе больш старажытны субстрат ці тое, што шлюбныя міграцыі жанчын ахоплівалі вельмі шырокі арэал і ўключалі прадстаўніц розных этнасаў, тады як славянская экспансія знайшла адлюстраванне ў міграцыях, галоўным чынам, мужчынскай частцы славянскага насельніцтва. Гэтыя гіпотэзы патрабуюць праверкі на больш шырокім матэрыяле.

2. Наколькі папуляцыі беларусаў падобныя на іншых усходніх славян?

 Падабенства вельмі вялікае. Дадзеныя генэтыкі сведчаць пра тое, што асаблівасці генафонду беларусаў складаліся на аснове ўзаемадзеяння з суседнімі славянскімі этнасамі і асноўны генетычны ландшафт беларускага генафонду сфармаваны міграцыйнымі працэсамі, а не асаблівасцямі ўласнага самаразвіцця. Выяўляецца шырокая зона плаўнага "перацякання" беларускага генафонду ў генафонды рускіх і ўкраінцаў. Беларусы адлюстроўваюць толькі адносна малую частку генафонду ўсходніх славян і злучаны з ім магутнымі геннымі струменямі.

3. Хто з усходніх славян генетычна бліжэй да "прапапуляцыі"?

Ніводны з генафондаў - ні рускі, ні ўкраінскі, ні беларускі - не можа лічыцца генетычна "продкавым" у адносінах да другіх. Толькі ўсе разам у сукупнасці яны прайграваюць рысы агульнай усходнеславянскай і збольшага праславянскай агульнасці. Генетычныя факты зноў з усёй відавочнасцю сведчаць: няма народаў "выдатнікаў", няма народаў "троечнікаў", а ёсць наша агульная гісторыя на працягу жыцця ўсяго чалавецтва. У цэлым, у выніку шматгадовага даследавання атрымана характарыстыка генафонду беларусаў па найшырокім спектры генетычных маркераў, усталяваны генетычныя сувязі з суседнімі групамі насельніцтва. Гэта дазволіла адказаць на шэраг старых пытанняў і сфармуляваць новыя навуковыя праблемы. Для рашэння гэтых праблем неабходна працягнуць шырокае комплекснае вывучэнне беларускага генафонду. Праца выканана пры падтрымцы грантаў РГНФ 06-06-00640 а , 07-01-12114в і РФФИ 07-06-00086а

(Г.А.: чытайце вышэй: Да шматлікіх папуляцый заходніх славян гэта адлегласць на парадак менш: да палякаў d=0.01, да сорбаў (лужычан) d=0.02, славакаў d=0.04. Сорбы гэта наогул Нямеччына, а беларусы да іх бліжэй чым да рускіх і нават, украінцаў. Дык калі такая блізкасць да заходніх славян (а яны сябе славянамі не называюць), то атрымліваецца што беларусы бліжэй да заходніх славян, чым да усходніх.)

Літаратура Балановская Е.В., Балановский О.П. Русский генофонд на Русской равнине. М.: Луч, 2007. 416 с. Балановский О.П. База данных о полиморфизме митохондриальной ДНК в населении мира – новый Интернет-ресурс для исследований в популяционной, медицинской генетике и криминалистике // Медицинская генетика. 2005. № 4. С. 154. Балановский О.П., Роотси С., Чурносов М.И., Почешхова Э.А., Болдырева М.Н., Евсеева И.В., Виллемс Р., Балановская Е.В. К вопросу о таксономической ценности разных классов ДНК маркеров: закономерная географическая изменчивость Y хромосомы // VII Конгресс этнографов и антропологов России. Саранск. 2007. С. 267. Мансуров Р.И., Соловьёва Д.С., Тегако О.В., Дибирова Х.Д., Пшеничнов А.С., Кузнецова М.А., Балановский О.П., Воронько О.Е., Фролова С.А., Балановская Е.В. Генофонд северных и южных белорусов по аутосомным ДНК маркерам (7 локусов инсерционно-делеционного полиморфизма) // Материалы Международной Конференции "Генетика в России и мире". Москва, 2006. Пшеничнов А.С. Структура генофонда украинцев по данным о полиморфизме митохондриальной ДНК и Y хромосомы. Автореф. дис. канд. биол. наук. / ГУ Медико-генетический научный центр РАМН. М., 2007. 29 с. Balanovsky O., Pocheshkhova E., Pshenichnov A., Solovieva D., Kuznetsova M., Voronko O., Churnosov M., Tegako O., Atramentova L., Lavryashina M., Evseeva I., Borinska S., Boldyreva M., Dubova N., Balanovska E. Is spatial distribution of the HIV-1-resistant CCR5Delta32 allele formed by ecological factors? // J Physiol Anthropol Appl Human Sci. 2005 Jul. V 24. N 4. P. 375-382. Balanovsky O., Pshenichnov A., Rootsi S., Churnosov M., Atramentova L., Tegako L., Yankovsky N. Intra-ethnic variation of the Y chromosome in European countries: a comparative study // ISABS, Split. 2007. International Society for Applied Biological Sciences, Split. 2007. P. 121. Balanovsky O., Rootsi S., Pshenichnov A., Kivisild T., Churnosov M., Evseeva I., Pocheshkhova E., Boldyreva M., Yankovsky N., Balanovska E., Villems R.. Two sources of the Russian patrilineal heritage in their Eurasian context // Am J Hum Genet. 2008, V. 82. № 1. P.236-250. Galvani A.P., Novembre J. The evolutionary history of the CCR5-Delta32 HIV-resistance mutation // Microbes Infect. 2005. N 7(2). Р. 302-309. Libert F., Cochaux P., Beckman G., Samson M., Aksenova M., Cao A., Czeizel A., Claustres M., de la Rúa C., Ferrari M., Ferrec C., Glover G., Grinde B., Güran S., Kucinskas V., Lavinha J., Mercier B., Ogur G., Peltonen L., Rosatelli C., Schwartz M., Spitsyn V., Timar L., Beckman L., Parmentier M., Vassart G. The deltaccr5 mutation conferring protection against HIV-1 in Caucasian populations has a single and recent origin in Northeastern Europe // Hum. Mol. Genet. 1998. N 7 (3). P. 399-406. Martinson J.J., Chapman N.H., Rees D.C., Liu Y-T., Clegg J.B. Global distribution of the CCR5 gene 32-basepair deletion // Nature Genet. 1997. V.16. P. 100-103. Martinson J.J., Hong L., Karanicolas R., Moore J.P., Kostrikis L.G. Global distribution of the CCR2-64I/CCR5-59653T HIV-1 disease-protective haplotype // AIDS. 2000. N 14(5). P. 483-489. Stephens J.C., Reich D.E., Goldstein D.B., Shin H.D., Smith M.W., Carrington M., Winkler C., Huttley G.A., Allikmets R., Schriml L., Gerrard B., Malasky M., Ramos M.D., Morlot S., Tzetis M., Oddoux C., di Giovine F.S., Nasioulas G., Chandler D., Aseev M., Hanson M., Kalaydjieva L., Glavac D., Gasparini P., Kanavakis E., Claustres M., Kambouris M., Ostrer H., Duff G., Baranov V., Sibul H., Metspalu A., Goldman D., Martin N., Duffy D., Schmidtke J., Estivill X., O'Brien S.J., Dean M. Dating the origin of the CCR5-32 AIDS-resistance allele by the coalescence of haplotypes // Am. J. Hum. Genet. 1998. V. 62. P. 1507-1515 Крыніца: http://antroposystem.ucoz.ru/1/genofond_belorusov.html