ГЕРАДОТАВЫ НЕЎРЫ 

ЗЫЧНЫ ГУК Г ВЫБУХНЫ

З пляцоўкі Вікіпедыя.

Гук voiced velar plosive ("санорны шумны звонкі", "г выбухное") -- у старабеларускай мове перадаваўся пісьмова сродкам двузнака "Кг" пры транслітэрацыі лацінскае літары "G".

Сёння -- рэдкі гук у сучаснай беларускай мове, але ён належыць да яе фанетычнага складу, бо ўтвараецца фанетычна (напр. у слове анекдот -- [ан''егдот]).

Яго "глухі" адпаведнік -- voiceless velar plosive ("санорны шумны глухі", [к]).

Гук г выбухное мае тэндэнцыю да пераходу ў г фрыкатыўнае/г фарынгальнае.

Паводле "Гукаў беларускай мовы", розніца паміж г (абазначэнне г фрыкатыўнага) і г (абазначэнне г выбухнога) не мае фаналагічнага значэння.

У новабеларускай літаратурнай мове гук г выбухное абазначаецца літарай g у сучаснай і традыцыйнай лацінцы.

У сучаснай дзяржаўнай схеме транслітарацыі ў лацінскую азбуку гук г выбухное не абазначаецца.

У кірыліцы выбухное г абазначалася па-рознаму:

• Г' г' (Б. Тарашкевіч)

• Ґ ґ (Я. Станкевіч; "Беларускі клясычны правапіс. Сучасная нармалізацыя" -- факультатыўна)

• Кг, кг (Ул. Караткевіч) У афіцыйным правапісе г выбухное не абазначаецца.

Паміж носьбітамі мовы ўзнікаюць спрэчкі наконт вымаўлення пазычанняў, калі ў мове-крыніцы вымаўляўся г выбухны. Прыклад: Garfield -- [гарфілд] ці [гарфілд].

Словы з выбухным г у беларускай мове Этымалагічны г выбухны

• Швагер

• Ганак

• Гвалт (ад інда-еўрапейскага корню *ǵʰwel-)

• Гузік

• Гонта

• Нягеглы

• Гірса

• Газа

• Лязг [к]

• Рэзгіны

• Мазгі

• Розгі

• Грошы (як варыянт)

• Гераічны (як варыянт)

• Газэта (як варыянт)

• Інтэлігенцыя (як варыянт)

• Граблі

• Граніца (як варыянт)

• Густ (як варыянт)

• Графа (як варыянт)

• Бразгат

• Вэдзгаць

• Возгры

• Абрызглы

• Плявузгаць

• Агрэст

• Гергетаць

• Цуглі

• Глузд

• Джгаць

• Зграбны

• Зграя

• Груца

• Гузы

• Габрусь (імя) (як варыянт)

• Цэгла

• Агата (імя) (як варыянт)

• Ізгой

• Цяглі

• Лезгінка

• Гарнец Узнікае фанетычным шляхам

• Эксгумацыя

• Экзамен

• Анекдот

• Пакгаўз

• Вакзал

Крыніцы:

1. Лемантар для школаў і хатняга навучаньня//Lemantar dla skolau i chatniaha navucannia. Vyd. «Zaranka», New York, 1964

2. Ю. Бушлякоў, В. Вячорка, Зьм. Санько, Зьм. Саўка, «Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя», 2005

3. «Фанетыка слова ў беларускай мове» (Л. Ц. Выгонная, А. І. Падлужны, П. В. Садоўскі), «Навука і тэхніка», 1983

4. А. І. Падлужны, В. М. Чэкман, «Гукі беларускай мовы», «Навука і тэхніка», 1973.

5. Ф. М. Янкоўскі, «Беларускае літаратурнае вымаўленне», «Народная асвета», 1970.

Крыніца: http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D1%83%D0%BA_%D0%93_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8B