ГЕРАДОТАВЫ НЕЎРЫ 

ЗЫЧНЫЯ

З пляцоўкі Вікіпедыя.

ЗЫЧНЫЯ ГУКІ: гукі чалавечай мовы, пры вымаўленні якіх на шляху паветра, што выдыхаецца з лёгкіх, узнікае перашкода.[1] Якасці зычных гукаў залежаць ад характару перашкоды і яе месца ў галасавым тракце.

У беларускім мовазнаўстве зычныя класіфікуюцца ў асноўным паводле характару перашкоды, паводле актыўнага і пасіўнага органу артыкуляцыі (месца перашкоды).

Таксама выдзяляюць палаталізаванасць або г.зв. «мяккасць» зычнага гуку; яе адсутнасць могуць называць «цвёрдасцю». У акустычных адносінах зычныя гукі складаюцца з голасу і шуму.

У залежнасці ад перавагі голасу ці шуму зычныя ў беларускім мовазнаўстве падзяляюцца, адпаведна, на санорныя і шумныя (у сваю чаргу падзяляюцца на глухія і звонкія).

Крыніца гуку пры ўтварэнні зычных лакалізуецца ў раёне перашкоды гукавай хвалі і мае шумавы або імпульсна-шумавы характар. У моўнай плыні зычныя ўтвараюць фанетычную сістэму — кансанантызм.

Артыкуляцыя

Для артыкуляторнага апісання зычных выкарыстоўваюць наступныя крытэрыі:

• Дзяленне на звонкія і глухія;

• Па спосабу ўтварэння; (гл. ніжэй)

• Па месцу ўтварэння. (гл. ніжэй) Напрыклад, англійскае /d/, паводле гэтых крытэраў, з'яўляецца звонкім альвеалярным выбухным зычным.

Утварэнне зычных

• Выбухныя — мяккае паднябенне паднятае і паветра праходзіць у ротавую поласць; размыканне змычкі адбываецца рэзка і нагадвае выбух. Напрыклад: p / b, t / d.

• Насавыя

• Дрыготкія

• Фрыкатыўныя — артыкулятары падыходзяць блізка адзін да аднаго, але не змыкаюцца цалкам, у выніку чаго ў ротавай поласці адбываюцца турбулентныя ваганні паветра, якія ствараюць прыкметны шум. Напрыклад: «f», «v».

• Афрыкаты — спалучаюць выбухны зычны з фрыкатыўным, звычайна таго жа месца утварэння. Напрыклад: «ц» — («т» + «с»).

• Апраксіманты — санарныя зычныя, падобныя па спосабу ўтварэння фрыкатыўным зычным, але без (або амаль без) стварэння шуму.

• Бакавыя

• Эд'ектыўныя — хуткі рух гартані ўверх пры зачыненай галасавой шчыліне, а затым расслабленне ротавай змычкі.

• Імплазіўныя — гартань рухаецца ўверх і ўніз; узнікае паветраны паток.

• Пстрычкі

Месца утварэння зычных

Месца утварэння зычных — прыкмета, якая паказвае ў якім месцы ротавай поласці паветраны струмень сустракае перашкоду.

Зноскі

1. Падлужны. Зучныя гукі // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т.5. Зуйкі — Кішы / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: Бел.Сав.Эн., 1972. — 616 с.: іл., карты. С.6.

Крыніцы

• Фанетыка беларускай літаратурнай мовы І. Р. Бурлыка, Л. Ц. Выгонная, Г. В. Лосік, А. І. Падлужны; Рэд. А. І. Падлужны. — Мн. : Навука і тэхніка, 1989. — 335 с. ISBN 5-343-00292-7.

• Согласные // Russian Wikipedia — ru.wikipedia.org

Сайт: http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F