ЮДЗІНАЎСКІ МУЗЕЙНЫ КОМПЛЕКС
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
ЮДЗІНАЎСКАЯ ВЕРХНЕПАЛЕАЛІТЫЧНАЯ СТАЯНКА стала вядомая ўсяму навуковаму свету ў 1947 годзе, дзякуючы публікацыям яе першаадкрывальніка Палікарпавіча Кастуся Міхайлавіча. Шырокая цікавасць да яе выявілася, пачынаючы з 1985 года, калі быў пабудаваны павільён над адным з раскопаў, выкананых пад кіраўніцтвам доктара гістарычных навук Зоі Аляксандраўны Абрамавай. Магчымасць у любы час назіраць утоеную тысячагоддзямі культуру старажытных людзей прыцягвае зараз сюды не толькі адмыслоўцаў-навукоўцаў, але і шырокую публіку, ахвотнікаў зазірнуць у свет 15-ці тысячагадовай даўнасці. На базе гэтага музея ў 1989 годзе праходзіў савецка-амерыканскі сімпозіум па палеаліце. Прадстаўнікі дзевяці ўніверсітэтаў ЗША разам з навукоўцамі СССР і Вялікабрытаніі абмяркоўвалі праблемы вывучэння глыбокай старажытнасці. Музей стаў удзельнікам міжнародных канферэнцый, сюды прыязджаюць навукоўцы Францыі, Бельгіі, Канады, краін блізкага замежжа. Зараз ужо цяжка назваць краіну, прадстаўнікі якой не пабывалі ў Юдзінаўскім музеі-запаведніку "Палеаліт".
Палеалітычнкая стаянка
Краязнаўчы музей
Краязнаўчы музей у Юдзінаве ствараўся адначасова з пошукамі рэштак касцянога жылля краманьёнцаў, адкрыты для наведвальнікаў у 1985 годзе. Адметная рыса гэтага музея - ён вылучна самадзейны. Планоўку экспазіцыйных залаў (а іх шэсць), стварэнне экспазіцый і ўсіх элементаў афармлення выкананы без прыцягнення адмыслоўцаў, сіламі навучэнцаў мясцовай школы пад кіраўніцтвам былога настаўніка гісторыі Грышына Леаніда Іванавіча. Гэта выгодна адрознівае музей ад шматлікіх іншых выкананых адмыслоўцамі-афарміцелямі. Кожная зала музея тэматычна: археалогія, этнаграфія, гісторыя сяла, Вялікая Айчынная вайна, паваенны перыяд, зала тэхнікі ўчорашняга дня. Наведвальнікаў гэтага музея падкупляе немудрагелістая прастата афармлення і эмацыйнасць падачы экскурсійнага матэрыялу. У музеі склаліся багатыя калекцыі нумізматыкі, філатэліі, гадзіннікаў. Прадметы этнаграфіі паслужылі асновай для стварэння экспазіцыі "сялянская хата", у дэталях якая узновіць сялянскі побыт у мінулым.
Мастацкая галерэя
На пляцы 400 м² экспануюцца творы вядомых скульптараў, графікаў, жывапісцаў Расійскай Федэрацыі.
Хата-музей К. М. Палікарпавіча
Ў перспектыве - стварэнне хаты-музея Кастуся Міхайлавіча Палікарпавіча.
Турыстычны маршрут
Зацверджаны і дзейнічае турыстычны маршрут Бранск - Юдзінава "Вандраванне ў каменны век". Спасылкі • Туристический маршрут «Путешествие в каменный век» • Путешествие в палеолит — статья в газете «Культура» Крыніца — «http://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%AE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81&oldid=36785700»
(Каментар Г.А.: гістарычны факт – Бранская воблась Расеі ёсць этнічная тэрыторыя беларусаў)
ЮДЗІНАВА
Матэрыял з Энцыклапедыі “Археалогія і нумізматыка Беларусі”.
ЮДЗІНАВА: Пры раскопках знойдзены рэшткі фауны (маманта, бурага мядзведзя, пясца, паўночнага аленя, бізона і інш.), разшэплены крэмень, бакавыя, сярэдзінныя, вуглавыя і камбінаваныя разцы, скрабкі (простыя і двайныя канцавыя, паўкруглыя і круглаватыя на кароткіх адшчэпах), пласціны з прытупленай спінкай, праколкі, долатападобныя прылады, шырокалязавае скрэбла, а таксама камбінаваныя прылады працы. Сярод касцявых і рагавых знаходак – наканечнікі дроцікаў і коп’яў, дзяржанні крамянёвых прылад працы (шылаў, іголак, праколак), цёрачнікі для расцірання расліннай ежы, капалкі, ратушоры, вастрыі, кінжалы і інш. Рэчы палеалітычнага мастацтва прадстаўлены галоўкай птушкі, выразанай з адростка рога паўночнага аленя. Для арнаменту на касцяных вырабах характэрны ромбы, зігзагі, падоўжныя хвалістыя лініі, а таксама чаргаванне заштрыхаваных прамавугольнікаў і інш. Вырабы з біўняў маманта ўпрыгожаны арнаментам, што нагадвае луску змяі. Упрыгожанні прадстаўлены наборам прасвідраваных ракавін, амулетамі з зубоў ваўка, пясца і іншых жывёлін.
ЮДЗІНАВА
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
ЮДЗІНАВА - сяло ў Пагарскім раёне Бранскай вобласці, размешчанае на правым беразе ракі Судасць пры зліцці рэк Судасці і Бойні.
Гісторыя
Сяло было заселена не пазней сярэдзіны 16 стагоддзя. У Рэчы Паспалітай, у другой чвэрці 17 стагоддзя, Юдзінава прыналежала ноўгарад-северскаму мечніку Войцэху Карбоўскаму. У выніку вайны 1654-1667 гг. і утварэння ў 1663 годзе Старадубскага палка, сяло ўвайшло ў склад Пагарскай сотні. У 1670 годзе гетман Іван Самойлавіч замацаваў Юдзінава за Старадубскім палкоўнікам Пятром Рослаўцам, пры якім сяло адышло да зноў створанай Бакланскай сотні. Аднак, ужо ў 1677 годзе за інтрыгі, накіраваныя супраць гетмана, П.Рославец пазбавіўся ўсіх сваіх валадарстваў, у тым ліку, і Юдзінава, і быў сасланы ў Сібір. Сяло было перададзена на палкоўнічы урад і доўгі час знаходзілася ў распараджэнні сына Самойлавіча - Сямёна, а затым былога уманьскага палкоўніка Сцяпана Яворскага. У 1696 годзе гетман Іван Мазепа дараваў Юдзінава бунчуковаму таварышу Андрэю Андрэевічу Гамалее. Але ў 1706 годзе разам са сваім цесцем, старадубскім палкоўнікам Міхасём Міклашэўскім, ён патрапіў у палон да шведаў і загінуў. Удава А. А. Гамалеі Анастасія Міклашэўская, у 1710 годзе другі раз выйшла замуж за Пятра Карэцкага, які, парушыўшы спадчыннае права і карыстаючыся маленствам сына Гамалеі Івана, завалодаў сялом. У яго ўласнасці, у 1723 годзе , апынулася 43 сялянскіх двары і 32 хаты бабылёў. Аднак, пасля Іван адабраў у айчыма Юдзінава, стаўшы паўнапраўным яго гаспадаром. Перад смерцю, стаўшы генеральным суддзём І. А. Гамалея, адпісваў сяло сваёй другой жонцы Ганне Іванаўне. Памёр І. А. Гамалея ў 1766 годзе. Праз некаторы час, яго ўдава, аддаючы дачку Алену замуж за Рыгора Андрэевіча Палетыку, адпісала ёй Юдзінава ў якасці пасагу. Такім чынам, з апошняй траціны 18 стагоддзя, сяло цалкам замацавалася за родам Палетык, якія пабудавалі тут фамільную сядзібу. Па перапісу 1781 года ў іх уласнасці налічвалася ўжо 65 двароў і 66 хат грунтавых сялян, а таксама 32 хаты бездворных бабылёў. Напачатку 19 стагоддзя Юдзінава было падзелена паміж сынамі Г. А. Палетыкі - Васілём, Паўлам, Іванам і Андрэем. Аднак, праз некаторы час, асноўная частка юдзінаўскай спадчыны, якая складала 119 сялянскіх двароў, апынулася ў валоданні Ганны Іванаўны Палетыкінай, на імя якой пакінулі завяшчанне яе муж - капітан Павел Рыгоравіч (памёр у 1807 годзе), а таксама, не меўшыя спадчыннікаў дзеверы- маёр Іван (памёр у 1803 годзе) і мічман Андрэй (памёр у 1809 годзе) Рыгоравічы Палетыкі. З другой чвэрці 19 стагоддзя галоўнымі ўладальнікамі сяла засталіся Васіль Рыгоравіч Палетыка і яго пляменнік, паручнік Якаў Паўлавіч Палетыка, унук якога, Уладзімір Мікалаевіч, служыў у 1890-х гадах засядацелем Старадубскай дваранскай апекі. У канцы 1850-х гадоў юдзінаўская ўласнасць перайшла да ўдавы Васіля Рыгоравіча – Любові Пятроўны і да ўдавы Якава Паўлавіча – Лізаветы Пятроўны (народжанай Крамарэнкавай) Палетыкам - апошнім уладальніцам сяла. У 1761 годзе ў Юдзінава была пабудавана драўляная Пакроўская царква, адноўленая ў 1849 годзе. У канцы 19 - пачатку 20 стагоддзя святарамі тут служылі Н.Крэшчаноўскі, І.Дабрагаеў і В.Карыцкі. У 1867 годзе пры царкве стала дзейнічаць пачатковая школа, а ў 1890-х гадах з'явілася і земская школа. У 19 веку сяло стала валасным цэнтрам, у якім размяшчаўся сусветны (судовы) участак, які аб'ядноўваў 4 воласці: Кураўскую, Рэшэцінскую, Рухаўскую і Юдзінаўскую. З моманту сваёй асновы, Юдзінава фармавалася як сялянскае сяло, насельніцтва якога дынамічна ўзрастала: з 75 двароў напачатку 18 стагоддзя да 187 двароў (1133 чалавек) у канцы 19 стагоддзя. Падчас складання сучаснай тэрыторыі сяла, у Юдзінава аформіліся т. н. "канцы": "Бойня" - па рацэ Бойні; "Туркі" - частка р. Бойні; "Сабачы завулак"; "Васілеўшчына" - па прыналежнасці памешчыку; "Паўлаўшчына" - па прыналежнасці памешчыку; "Бугроўшчына".
Сяло сёння
Аблічча сяла Юдзінава істотна змянілася, змяніліся і найменні яго вуліц: "Першамайская", "Судасць", "Набярэжная", "Цветная", "Палявая", "Новая", "Рабінавая", "Бойня", "Забалотная". Вырасла колькасць новых жылых хат да 380. А вось насельніцтва скарацілася да 850 чалавек. За гады перабудовы практычна знік калгас "Перамога". Аднак, на фоне спусташэння сельскагаспадарчага прадпрыемства ўмацавалася і развілася мясцовая ўчастковая лякарня, стаўшы ў адзін шэраг з вядучымі медыцынскімі ўстановамі Бранскай вобласці. Яна ператварылася ў комплекс з паліклінікі, стацыянара, прафілакторыя, лабараторыі. Сюды імкнуцца патрапіць на лячэнне жыхары не толькі Пагарскага, але іншых раёнаў вобласці. Кіруе лякарняй Заслужаны лекар Расійскай Федэрацыі Ібрагімаў Курбаналі Казамбіевіч. Юдзінава стала вядучым цэнтрам сельскай культуры. Склаўся музейны комплекс: "Краязнаўчы музей", "Музей-запаведнік "ПАЛЕАЛІТ", "Мастацкая галерэя". Паўсталі "Народны тэатр" і "тэатр пры музеі"; Дом культуры, бібліятэка з чытальнай залай. На добрым рахунку мясцовая сярэдняя школа. Пышна развіваецца Юдзінаўская сельская спажыўкааперацыя. Сяло прыцягвае сваім геаграфічным размяшчэннем - тут склалася выдатная прыродная зона, якая выклікае прыхільнасць да адпачынку і аздараўлення: вылучна чыстая рака Судасць з натуральнымі пляжамі і купальнямі. Ёсць штучныя сажалкі. У поймах рэк - паплавы, а побач іглічны лес, бярозавыя і дубовыя гаі. У летні перыяд тут з'яўляюцца намёты "дзікіх турыстаў". А рыбакі-вудзільшчыкі днямі абседжваюць сажалку ў цэнтры сяла, прывабліваемыя сюды добрым клевам карасёў. Увечар можна адпачыць за столікам у бары ці на дыскатэцы ў Доме культуры.
Гісторыка-археалагічны запаведнік "Юдзінава"
На тэрыторыі сяла Юдзінава падчас працяглых планамерных археалагічных даследаванняў выяўлена вялікая колькасць розначасовых помнікаў - стаянак, селішчаў, магільнікаў, улучаных у склад гісторыка - археалагічнага запаведніка нароўні з помнікамі вясковага дойлідства (вятрак, жылыя хаты) і мемарыяльнымі аб'ектамі (мясцовы краязнаўчы музей, хата, у якой жыў і працаваў выбітны беларускі савецкі археолаг К. М. Палікарпавіч, брацкая магіла і г. д.). Жамчужынай Юдзінава па праву лічыцца палеалітычная стаянка Юдзінава 1 (адна з трох на тэрыторыі сяла, вывучаная найболей падрабязна). Падчас раскопак, якія вырабляліся К. М. Палікарпавічам, В. Д. Будзько, З. А. Абрамавай і Г. В. Грыгор’евай і якія працягваюцца па цяперашні час, адкрыта жылая пляцоўка селішча з гаспадарчымі ямамі і рэшткамі круглявага жылля-ярангі з костак маманта, пабудаваных старажытнымі людзьмі каля 15 тыс. гадоў назад. Жыллё музеефіцыравана сіламі археолагаў і калгасу "Перамога" – накрыта павільёнам і даступнае для агляду наведвальнікаў. Сярод знаходак на стаянцы - крэмневыя і касцяныя прылады, упрыгожванні і творы мастацтва з біўня маманта і марскіх ракавін, шматлікія рэшткі жывёл. Акрамя таго, у раёне Юдзінава вядомыя яшчэ некалькі стаянак палеалітычнай эпохі (даследаваліся В. Д. Будзько і В. Я. Сергіным), магільнік бронзавага веку, селішчы эпох мезаліту, неаліту, бронзы, ранняга, развітага і позняга сярэднявечча. Спасылкі • Исторические и памятные места Брянской области • статью в газете «Труд» — ЮДИНОВСКИЕ ЗАГАДКИ Крыніца: http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BE
Каментар Г.А.: Бранская вобласць – гэта гістарычныя землі беларусаў.